Για να απαλλαγεί ένας μαθητής από τα Θρησκευτικά πρέπει να επικαλεστεί ο ίδιος (ή οι γονείς του) λόγους θρησκευτικής συνείδησης, χωρίς να αποκαλύψει όμως τις πεποιθήσεις του (αν είναι άθεος ή ετερόδοξος) και χωρίς να είναι υποχρεωμένος να δηλώσει ότι δεν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος, προκειμένου να εξασφαλίσει την απαλλαγή.
Αυτή τη μέση νομική «φόρμουλα» προκρίνει η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων ως λύση θεμιτή και απολύτως συμβατή με τις διατάξεις του Συντάγματος και της ΕΣΔΑ (Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου), που κατοχυρώνουν την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης, την ανάπτυξη της προσωπικότητας, την εκπαίδευση κ.λπ., με δεδομένο ότι το μάθημα είναι υποχρεωτικό.
Στην πράξη η ΑΠΠΔ καθιστά ευκολότερη τη δυνατότητα απαλλαγής από τα Θρησκευτικά «κόβοντας» ως μη νόμιμη την απαίτηση της πρόσφατης υπουργικής εγκυκλίου (στις 23-1-15, λίγο πριν από τις εκλογές) να προηγείται σαφής δήλωση ότι ο μαθητής δεν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος (ΧΟ) και ότι εξ αυτού επικαλείται λόγους θρησκευτικής συνείδησης.
Εγκύκλιος
Εν μέσω του «ιερού πολέμου» που έχει ξεσπάσει ανάμεσα στο υπουργείο Παιδείας και την Εκκλησία, η ΑΠΠΔ εντοπίζει τα προβλήματα της πρόσφατης εγκυκλίου, την οποία όμως κρατά «ζωντανή» προσαρμόζοντας -με μια «μέση λύση»- τις προϋποθέσεις για απαλλαγή στην ερμηνεία που έδωσε στο Σύνταγμα και στην ΕΣΔΑ.
Με αφορμή και τις παλαιότερες σχετικές εγκυκλίους για τον τρόπο απαλλαγής (του 2013 αλλά και προγενέστερες), η ΑΠΠΔ θεωρεί ότι η επίκληση λόγων θρησκευτικής συνείδησης χωρίς περαιτέρω διευκρίνιση είναι αρκετή αλλά και αναγκαία, αφού το μάθημα των Θρησκευτικών είναι υποχρεωτικό (σύμφωνα με τον ν. 4186/13).
Το ακανθώδες ζήτημα απασχολεί την ΑΠΠΔ από τον Φεβρουάριο με αφορμή καταγγελίες γονέων και αναφορά της Ενωσης Αθέων κατά της εγκυκλίου της 23-1-15.
Παραπέμφθηκε ως «μείζονος σπουδαιότητας» στην Ολομέλεια ΑΠΠΔ, καθώς το αρμόδιο τμήμα εντόπισε συνταγματικά προβλήματα στην υποχρέωση δήλωσης ότι ο μαθητής δεν είναι ΧΟ, αλλά και γιατί έκρινε ότι δεν μπορεί να λύνονται τόσο σοβαρά θέματα με εγκυκλίους που δεν στηρίζονται σε κάποιο νόμο και οι οποίες δεν έχουν δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Η Ολομέλεια ΑΠΠΔ («κόβοντας» τη δήλωση για τον ΧΟ) έκρινε -κατά πλειοψηφία- συνταγματική και νόμιμη την εναλλακτική προϋπόθεση που έθεταν οι παλαιότερες εγκύκλιοι (και του 2013), δηλαδή να ζητά ο γονέας (ή ο ενήλικος μαθητής) την απαλλαγή για λόγους θρησκευτικής συνείδησης.
«Οι θρησκευτικές αντιλήψεις του ενήλικου μαθητή ή των γονέων του ανηλίκου χωρίς να αναφέρονται ειδικώς (τονίζει η ΑΠΠΔ) πρέπει να επιβάλλουν -προφανώς λόγω του περιεχομένου τους- τη μη συμμετοχή του μαθητή στο μάθημα των Θρησκευτικών, λόγω του περιεχομένου του, το οποίο περιέχει τη θρησκευτική διδασκαλία κατά το ορθόδοξο δόγμα της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας».
Υποχρεωτικό
Συνεπώς -καταλήγει η Αρχή- «δεν αρκεί απλή δήλωση ανεξάρτητη από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των γονέων για απαλλαγή», αφού το μάθημα είναι υποχρεωτικό και διδάσκεται επί δύο ώρες εβδομαδιαίως, ο δε τρόπος αυτός απαλλαγής στηρίζεται στο Σύνταγμα και στην ΕΣΔΑ (το ενδεχόμενο μετατροπής των Θρησκευτικών σε μάθημα προαιρετικό αποτελεί βέβαια για την Εκκλησία «αιτία πολέμου»).
Οι καταγγελίες κατά της εγκυκλίου επισήμαιναν επίσης ότι οδηγούσε εμμέσως στην αποκάλυψη ότι ο μαθητής (ή οι γονείς) είναι άθεος ή ετερόθρησκος.
Μειοψηφία της ΑΠΠΔ αμφισβήτησε τη νομιμότητα όλων των εγκυκλίων, υπογραμμίζοντας ότι η δημοκρατική αρχή και η αρχή της διαφάνειας επιβάλλουν τέτοια σημαντικά θέματα που αφορούν ατομικά δικαιώματα και διατάξεις του Συντάγματος να ρυθμίζονται με νόμο (και όχι με εγκυκλίους) και να δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Εθεσε έτσι ζήτημα ανυπόστατου των σχετικών ρυθμίσεων.